Ο Σουλτάνος είναι γυμνός.

Σε θρίλερ εξελίχθηκε η εκλογική διαδικασία στην Τουρκία,σε ένα δημοψήφισμα που αναμένεται να αλλάξει ριζικά το τουρκικό κράτος.Το αποτέλεσμα αφήνει τη χώρα βαθιά διχασμένη και προκαλεί αμηχανία στο στρατόπεδο του Ερντογάν,ο οποίος εναπόθεσε,την τελευταία περίοδο,όλο το βάρος στην επικράτηση σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση.Πρόκειται άλλωστε για την πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια,που η πολιτική του δυσκολεύεται τόσο να διαπεράσει την τουρκική κοινωνία.

Ο Ερντογάν φαίνεται λοιπόν ότι κερδίζει οριακά,μετά από μία προκλητικά μονόπλευρη εκλογική διαδικασία,με ακραία χαρακτηριστικά προπαγάνδας,και σε συνθήκες περιορισμού ελευθεριών,καθώς εξακολουθεί να ισχύει ο νόμος έκτακτης ανάγκης (ο οποίος πήρε παράταση για τρεις ακόμη μήνες),έχοντας εξορίσει και φυλακίσει χιλιάδες πολιτικούς του αντιπάλους με πρόσχημα το αποτυχημένο πραξικόπημα.

Καταγγελίες για νοθεία

Το «ναι» των Τούρκων στη διεύρυνση των εξουσιών του Ερντογάν με το οριακό 51,4% προκαλεί έντονες ανησυχίες στη διεθνή κοινότητα εξαιτίας της ισχυρής επιθυμίας του Τούρκου προέδρου να αναδειχθεί σε απόλυτο κυρίαρχο της πολιτικής σκηνής της χώρας του.Ταυτόχρονα,οι καταγγελίες της αντιπολίτευσης,αλλά και των διεθνών παρατηρητών περί εκλογικών παρατυπιών προμηνύουν περαιτέρω όξυνση των παθών,αλλά και σκλήρυνση της στάσης του Ερντογάν.(και προς την Ελλάδα;)

Ειδικότερα,η τουρκική αντιπολίτευση ζήτησε ακύρωση του δημοψηφίσματος,καθώς δεν τηρήθηκε η μυστικότητα της ψήφου,με τον αναπληρωτή πρόεδρο του κυριότερου κόμματος της αντιπολίτευσης,του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP) Μπουλέντ Τεζτσάν να υπογραμμίζει πως θα προσφύγει,αν χρειαστεί,στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο,χαρακτηρίζοντας την απόφαση της Ανώτατης Εκλογικής Επιτροπής (YSK) να δεχτεί ψηφοδέλτια χωρίς σφραγίδα ως σαφή παραβίαση του νόμου,μέσα σε ένα γενικότερα ανεπαρκές θεσμικό πλαίσιο.Με λίγα λόγια φαίνεται πως στην Τουρκία,μάλλον,το "όχι" το κάνουν "ναι" μια ώρα αρχύτερα.

Απάντηση Ερντογάν

Ο Ερντογάν αντέδρασε άμεσα και προκλήτικα,όπως μόνο αυτός γνωρίζει,τονίζοντας ότι «η νοοτροπία των σταυροφόρων της Δύσης και εκείνοι που τους υπηρετούν εδώ στην πατρίδα επιτέθηκαν σε εμάς» σχολιάζοντας με αυτό τον τρόπο τις καταγγελίες των επικριτών του,κάνοντας παράλληλα λόγο για ξεκάθαρο αποτέλεσμα ενώπιον χιλιάδων οπαδών του,που του επιφύλαξαν θριαμβευτική υποδοχή στο αεροδρόμιο της Άγκυρας,μετά τη νίκη του στο δημοψήφισμα.

Νίκησε ο... διχασμός!

Όπως και να το κάνουμε,είναι μία νίκη το «ναι» που κέρδισε ο Τούρκος πρόεδρος  στο δημοψήφισμα για την ενίσχυση των εξουσιών του,παρά τις κατηγορίες για νοθεία και αυταρχικές παρεκκλίσεις.Το κύριο ερώτημα είναι όμως από τη δική μου σκοπιά,εάν και κατά πόσο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί επιτυχία μία πύρρειος νίκη για την επίτευξη των σκοπών του.Ο Τούρκος πρόεδρος νίκησε στη φτωχή ενδοχώρα (ημιαστικές και αγροτικές περιοχές) και το «εξωτερικό»,αλλά έχασε στις μεγάλες πόλεις (Κωνσταντινούπολη,Σμύρνη,Άγκυρα,Αττάλεια),καθώς και στις νοτιοανατολικές περιφέρειες,όπου επικρατεί το κουρδικό στοιχείο,έχοντας στα χέρια του μία Τουρκία διχασμένη,με πολλά αναπάντητα ερωτήματα για τη σταθερότητα και την οικονομία της χώρας.Αντί να φέρει τη βεβαιότητα,μία νίκη με μικρή διαφορά μπορεί να διευρύνει το ρήγμα στο εσωτερικό μιας χώρας,όπου ήδη ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού είναι δυσαρεστημένο με την πολιτική ηγεσία.

Στην ουσία,το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος (η συμμετοχή στο οποίο έφτασε το 86%) έχει να κάνει περισσότερο με τη δύσκολη και συχνά συγκρουσιακή συνύπαρξη δύο κοινωνιών μέσα στην ίδια χώρα,όπως αναφέρουν σχολιαστές.Οι περιοχές που ψήφισαν «όχι» «αντιπροσωπεύουν σχεδόν τα δύο τρίτα της χρηματοοικονομικής,βιομηχανικής,τουριστικής και πολιτιστικής δύναμης της Τουρκίας,γεγονός που σημαίνει ότι το πιο αστικό,οικονομικά σημαντικό,μορφωμένο και κοσμοπολίτικο κομμάτι της Τουρκίας θα κυβερνάται από το λιγότερο οικονομικά ισχυρό,λιγότερο μορφωμένο και πιο εσωστρεφές κομμάτι της χώρας.» Και το απόλυτα λογικό ερώτημα που απορρέει από τα παραπάνω είναι το εξής: οι δύο αυτοί εντελώς διαφορετικοί κόσμοι μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά προς όφελος της χώρας ή μία πιθανή σύγκρουσή τους θα οδηγήσει στην πλήρη καταστροφή;

Η επόμενη μέρα

Υπό αυτές τις συνθήκες το 51,4% που έλαβε ο Τούρκος πρόεδρος δεν μπορεί να ερμηνευθεί ως επιτυχία.Παρά τις ενθουσιώδεις δημόσιες δηλώσεις του,ο άνθρωπος που θα γινόταν «Σουλτάνος» πέτυχε μεν τον στόχο του να αναδειχθεί και θεσμικά σε απόλυτο άρχοντα,να γίνει ο ανεξέλεγκτος ηγεμόνας,αλλά δεν είναι ικανοποιημένος.Ο Ερντογάν στην ουσία γκρεμίζει τον κοσμικό χαρακτήρα της Τουρκίας (τον οποίον καθιέρωσε ο Κεμάλ και φύλαξαν ως κόρη οφθαλμού οι διάδοχοί του), αποδεικνύει εμπράκτως τις τυραννικές τάσεις του,διχάζει βαθιά τον τουρκικό λαό,καταλύει τη δημοκρατία,γυρίζει την πλάτη του στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας και διακινδυνεύει να μετατρέψει τη χώρα του σε διπλωματικό παρία,στον οποίον κανένα σοβαρό και ανεπτυγμένο κράτος δε θα έχει καμία εμπιστοσύνη.Την ίδια στιγμή εκφράζονται έντονες ανησυχίες από διεθνείς σχολιαστές ότι με το νέο σύστημα,οι έλεγχοι και οι ισορροπίες,στο βαθμό που υπήρχαν,θα εξασθενήσουν και ο διαχωρισμός των εξουσιών θα καταστεί σχεδόν ανύπαρκτος.Ο κοινοβουλευτικός έλεγχος θα αντικατασταθεί από την αρχή ενός ανδρός,ο οποίος μπορεί να παραμείνει στην εξουσία έως το 2029 μέχρι τα βαθιά του γεράματα,πέρα από τα έτη που απαριθμεί ήδη στην εξουσία.Το "ναι" στο συνταγματικό δημοψήφισμα αναμένεται να μεταβάλλει το πολίτευμά της Τουρκίας από προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία,σε προεδρική δημοκρατία με μεγάλη συγκέντρωση εξουσιών στον εκκεντρικό πρόεδρο.Η εκτελεστική,καθώς και μεγάλο μέρος της δικαστικής εξουσίας,θα είναι συγκεντρωμένη στα χέρια του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν,ενώ το αξίωμα του πρωθυπουργού θα καταργηθεί.Επιπροσθέτως,προβλέπεται κατάργηση των στρατοδικείων πλην εξαιρέσεων,αύξηση του αριθμού των βουλευτών από 550 σε 600 και μείωση του ορίου ηλικίας του εκλέγεσθαι από τα 25 έτη που είναι τώρα στα 18.Οι αντίπαλοί του εκφράζουν φόβους ότι δεν υπάρχει πλέον κανένα αντίβαρο,κανένας μηχανισμός ελέγχου της εξουσίας του με το νέο σύστημα,κάτι που ανοίγει τον δρόμο για την εγκαθίδρυση ενός αυταρχικού καθεστώτος.

Διεθνείς αντιδράσεις

Όσον αφορά τώρα τις διεθνείς κυβερνητικές αντιδράσεις που ακολούθησαν την ολοκλήρωση του δημοψηφίσματος,ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ συνεχάρη τον τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν για την εκστρατεία του στο δημοψήφισμα και υποσχέθηκε στενή συνεργασία για τη Συρία,το Ιράκ και τον πόλεμο κατά των κούρδων μαχητών.Η καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ από την άλλη,ζήτησε να γίνει σεβαστό το αποτέλεσμα και να υπάρξει διάλογος με όλα τα κόμματα.Το Παρίσι θέλοντας να προλάβει την πιθανή εφαρμογή μίας από τις σχεδιαζόμενες μεταρρυθμίσεις του Ερντογάν,την επαναφορά δηλαδή της θανατικής ποινής μέσω δημοψηφίσματος,προειδοποίησε πως κάτι τέτοιο θα σημάνει τη «ρήξη» με τις ευρωπαϊκές αξίες.Παράλληλα,ο Ερντογάν έκανε λόγo για ακόμα ένα πιθανώς επικείμενο δημοψήφισμα,αυτή τη φορά για τη συνέχιση ή όχι των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της χώρας στην Ε.Ε.,την επομένη μόλις της οριακής εκλογικής του νίκης στο δημοψήφισμα. «Μας έχουν να περιμένουμε έξω από την πόρτα της Ε.E. εδώ και 54 χρόνια,έτσι δεν είναι; Μπορούμε να απευθυνθούμε στον λαό μας και να υπακούσουμε στην απόφασή του.Η E.E. απειλεί να παγώσει τις διαπραγματεύσεις.Για να πούμε την αλήθεια,αυτό δεν είναι τόσο πολύ σημαντικό για εμάς.Ας μας ενημερώσουν για την απόφασή τους» ανέφερε σε ομιλία του στην Άγκυρα.Στάση αναμονής κράτησε η Αθήνα,η οποία θέλει μια Τουρκία αρωγό στο διάλογο και τη συνεργασία,στη βάση του αλληλοσεβασμού,με κυβερνητικές πηγές να υπογραμμίζουν ότι οι αποφάσεις του τουρκικού λαού για το μέλλον του θα γίνουν σεβαστές.Την ίδια ώρα η κυπριακή κυβέρνηση ανέφερε μέσω του κυβερνητικού εκπροσώπου Νίκου Χριστοδουλίδη ότι «χρειάζεται αναμονή για μια πιο ολοκληρωμένη και συνολική εικόνα για να μπορεί να καταλήξει κάποιος σε πιο ασφαλείς εκτιμήσεις».

Μπορεί λοιπόν οι οπαδοί του -και με τη βούλα πλέον Σουλτάνου- Ερντογάν να βγήκαν στους δρόμους,ωστόσο οι πανηγυρισμοί δεν είχαν τον «παλμό» που ο ίδιος ονειρευόταν και προσδοκούσε.Διότι μπορεί να δημιουργήθηκαν οι συνθήκες για να γίνει άτρωτος,συγκεντρώνοντας πάνω του την υπερεξουσία,όμως θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψιν του πως ένα τεράστιο ποσοστό Τούρκων που προσήλθε στην κάλπη τον αμφισβητεί πλέον ανοιχτά,μέσα σε ένα γενικότερο κλίμα διχασμού και ισχυρών εντάσεων.Αυτό που απομένει να δούμε είναι εάν ο κ.Ερντογάν είναι διατεθειμένος να φτάσει την όλη υπόθεση μέχρι το τέλος.Σε μία ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο,καθότι η πολιτική αναταραχή,που προϋπήρχε και του δημοψηφίσματος αλλά και του περσινού πραξικοπήματος,έχει αφήσει τα σημάδια της στην τουρκική οικονομία και κοινωνία,η οποία αναμένεται να επηρεαστεί ακόμα περισσότερο από τις επόμενες κινήσεις του τούρκου προέδρου.

                                                                                            του Γιώργου Σταυρόπουλου,

                                                                                                μέλος του Logicalistico