Moonlight:Oscar...πολιτικής ορθότητας.

Βραδάκι Τετάρτης και μόλις έχω παρακολουθήσει την πολυσυζητημένη ταινία Moonlight,την καλύτερη -για όσους το αγνοούν- ταινία για το 2016,κάτι που από μόνο του σε σαγηνεύει και σε προτρέπει να τη δεις,αυξάνοντας παράλληλα τις προσδοκίες σου.Τώρα που κατακάθισε λοιπόν η <<λαμπερή>> σκόνη των Oscar,μήπως πρέπει να ασχοληθούμε λίγο πιο διεξοδικά με το μεγάλο νικητή και να αναρωτηθούμε αν επρόκειτο για πραγματικό <<διαμάντι>> ή απλά για ένα υπερτιμημένο φίλμ; Σε αυτή την εύλογη απορία θα προσπαθήσω να απαντήσω σε ένα όχι και τόσο καλλιτεχνικό,παρά κοινωνικοπολιτικό επίπεδο,γύρω από το οποίο πλαισιώνεται άλλωστε τόσο το περιεχόμενο της ταινίας,όσο και η ύψιστη αναγνώρισή της από την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.

Η ταινία ακολουθεί την ιστορία ενός μαύρου άνδρα από την παιδική ηλικία έως την ενηλικίωσή του και τη διαδρομή του από μια διαλυμένη οικογένεια βουτηγμένη στη βία και τα ναρκωτικά στην Φλόριντα σε μια σχετικά καλύτερη ζωή. Κι αν κάτι καθορίζει τη ζωή του περισσότερο από την καταγωγή του ή από το bullying που δέχεται στο σχολείο,αυτό είναι τα αισθήματα που τρέφει για έναν συμμαθητή του,αισθήματα που καθώς τα χρόνια περνούν μεταμορφώνονται σε μια περίπλοκη αγάπη.

Το Moonlight συλλαμβάνει τον ήρωά του σε τρεις διαφορετικές στιγμές της ζωής του και μέσα από αυτές δημιουργεί ένα πορτρέτο του τι σήμαινε να είσαι μαύρος άνδρας στην Αμερική στις αρχές της δεκαετίας του '90 και ειδικότερα στο σκληρό περιβάλλον των γκέτο,όταν μεσουρανούσε το κράκ και η ζωή είχε λιγοστή αξία κι ακόμη πως οι άνθρωποι χτίζουν σχέσεις και έναν εαυτό λειτουργικό,πως προσπαθούν μεγαλώνοντας να καταλάβουν τη δική τους ταυτότητα,ακόμα και κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες.

Από τη φετινή απονομή των Oscar μπορούμε αβίαστα να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι τα μεγάλα στούντιο αρχίζουν να κάνουν στροφή σε low budget κοινωνικές -αλλά συνάμα επικερδείς- παραγωγές,εγκαταλείποντας σταδιακά τα μεγάλα projects που κοστίζουν περιουσίες,ενώ είναι αμφίβολο αν θα φέρουν πίσω τα λεφτά τους.Η αλλάγη κατεύθυνσης περικλύει σαφώς και το Moonlight,μια ταινία της οποίας η αξία αυξήθηκε (κακά τα ψέματα) από την πολιτική της ανοχής στη διαφορετικότητα και της απάντησης στο μοντέλο Trump,που επιχειρεί να υψώσει τείχη,κυριολεκτικά και μεταφορικά,ανάμεσα στις κοινότητες,διαχωρίζοντας παράλληλα τους ανθρώπους με βάση το χρώμα,τη θρησκεία και τη φυλετική τους καταγωγή.Με δεδομένο μάλιστα το σάλος που προκάλεσε η απουσία Αφροαμερικανών στα περσινά Oscar,εύκολα μπορούσε κανείς να προβλέψει ότι φέτος τα βραβεία θα είχαν έντονο...μαύρο χρώμα,όπερ και εγένετο.Όλα τα παραπάνω φαίνεται να έχουν τη ρίζα τους σε ένα γενικότερο κλίμα πολιτικής ορθότητας,το οποίο <<πλήγει>> πλέον και την τέχνη.

Ποιός θα μπορούσε να αμφισβητήσει ότι το Hollywood διανύει μια από τις πιο πολιτικοποιημένες περιόδους του; Κανείς,καθώς η ανίχνευση πολιτικών μηνυμάτων στις αμερικανικές ταινίες είναι μια κατάσταση όλο και πιο έντονη.Ναι μεν λοιπόν το Moonlight είναι μια καλή ταινία που βλέπεται ευχάριστα,ωστόσο το άτυπο δίπτυχο της επιτυχίας της,όπως προανέφερα,είναι το εξής: από τη μία λοιπόν η Ακαδημία έπρεπε να δώσει μια ηχηρή απάντηση στους επικριτές της,οι οποίοι την κατηγορούσαν για ρατσισμό και από την άλλη να σταλεί ένα σαφές μήνυμα εναντίωσης στο νέο πρόεδρο των ΗΠΑ,ο οποίος όπως δήλωσε δεν παρακολούθησε καν την τελετή απονομής.Το Moonlight έγινε εν τέλει η ταινία που ηγήθηκε αυτής της διπλής διαδικασίας.Επιπροσθέτως,το φιλμ του Barry Jenkins είναι μεταξύ των άλλων και αντιομοφοβικό,καθώς δεν αποτυπώνει απλώς τη σκληρή ζωή ενός μαύρου στη σύγχρονη  πραγματικότητα των ΗΠΑ αλλά και το γολγοθά που ανεβαίνει ο τελευταίος αν είναι gay.Συνεπώς,διπλή καταπίεση,διπλό μαρτύριο,που αποτυπώνεται σε μια ταινία-γροθιά στο ρατσισμό κάθε μορφής.

Φυσικά ας το ξαναπώ: το Moonlight δεν είναι κακή ταινία,βλέπεται ευχάριστα.Παραταύτα δεν στέκεται,σε καμία περίπτωση,στο ύψος των περιστάσεων και δεν δικαιολογεί τον τίτλο της καλύτερης ταινίας της χρονιάς,αποτυγχάνοντας να γεμίσει τα  <<παπούτσια>> θρυλικών προκατόχων της.Είναι γεγονός πως αν κυκλοφορούσε πριν από 20 περίπου χρόνια θα ήταν έργο-σταθμός στην αποτύπωση της σκληρής πραγματικότητας των γκέτο.Δεν κυκλοφόρησε όμως τότε αλλά το 2016 και η σκληρή αυτή πραγματικότητα έχει ήδη αποτυπωθεί με πιο ρεαλιστικό τρόπο σε προηγούμενες ταινίες.Από την άλλη πλευρά,μια μειοψηφία κριτικών κατηγορούν  τον σκηνοθέτη πως δεν επιχειρεί να αναδείξει τις κακουχίες που ταυτίζονται με τα γκέτο,αλλά αντίθετα να τις ωραιοποιήσει,καθώς η περιγραφή καλόκαρδων μαφιόζων που προστατεύουν επτάχρονα gay αγόρια είναι μάλλον ουτοπική.Τέλος,η εμβάθυνση είναι μηδενική,η σύνδεση της μιας καταπίεσης (ομοφοβία) με την άλλη (ρατσισμός) δεν γίνεται ποτέ ουσιωδώς,υπάρχει τεράστιο σεναριακό κενό μεταξύ των τριών μερών της πλοκής,ενώ στη διάρκεια της τελικής σκηνής (εάν υποθέσουμε ότι υπάρχει) μάταια παρακαλάς να γίνει το οτιδήποτε.

Παρότι είναι σαφώς υπερεκτιμημένο από τη μεγαλύτερη μερίδα της κριτικής διότι διαπραγματεύεται πολύ ευαίσθητα ζητήματα,το έργο -ανεξάρτητα από τα παραπάνω μειονεκτήματα- διαθέτει αδιαμφισβήτητα αρκετές αρετές(καλογυρισμένη,ευαίσθητη,καλές ερμηνείες) και είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες παραγωγές της χρονιάς που μας πέρασε.Ωστόσο,επειδή έκατσα και την είδα με το σκεπτικό ότι κέρδισε το Oscar καλύτερης ταινίας,προφανώς είχα περισσότερες απαιτήσεις,οι οποίες πάντως σε καμία περίπτωση δεν συναντήθηκαν από την ταινία.

Εν ολίγοις,καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η πολιτική έχει κατακλύσει για τα καλά πλέον και το χώρο της τέχνης,κάτι που έχει ως αποτέλεσμα η επιλογή της Ακαδημίας να μην γίνεται,δυστυχώς,με αμιγώς τεχνικά και σεναριακά κριτήρια.Από τη δική μου πλευρά σε καμία περίπτωση δεν επιθυμώ να σας αποτρέψω από το να δείτε την εν λόγω ταινία,καθώς διαθέτει καθαρή <<φωνή>> που πρέπει να ακουστεί,παρά  να σας συμβουλεύσω να μετριάσετε τις τυχόν φιλοδοξίες σας,οι οποίες φυσιολογικά δημιουργήθηκαν από την υπερανάδειξη και την υπερπρόβολή της.Το μόνο που απομένει να δούμε είναι αν αυτή η στροφή της τέχνης και δη του κινηματογράφου προς την πολιτική ορθότητα συνεχιστεί και στις επόμενες απονομές των Oscar.Μέχρι τότε τα συμπεράσματα δικά σας...

                                                    

                                                                                                     του Γιώργου Σταυρόπουλου,

                                                                                                           μέλος του Logicalistico